નમસ્તે મિત્રો આજના આ લેખમાં આપ સૌનું હાર્દિક સ્વાગત છે, બિહારના ગયામાં આવેલા વિષ્ણુપદા મંદિરમાં ભગવાન વિષ્ણુના પદચિહ્ન જોવા મળે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે, આ મંદિરમાં વિષ્ણુજીના દર્શન કરવાથી દરેક મનોકાના પૂર્ણ થાય છે. સાથે જ પૂર્વજો તર્પણ કર્યા પછી, અહીં આવીને પૂજા-અર્ચના કરીને પૂર્વજોને પુણ્યલોક અર્પિત કરવામાં આવે છે. આ એવું એક મંદિર છે. જ્યાં ભગવાન વિષ્ણુના પગ જોવા મળે છે. આ મંદિરમાં, ભગવાન વિષ્ણુની મૂર્તિને બદલે, તેમના પગના નિશાનની પૂજા કરવામાં આવે છે અને તેનો શણગાર રક્ત ચંદનથી કરવામાં આવે છે.
એવું કહેવાય છે કે, 18 મી સદીમાં, મંદિરનું નવીનીકરણ મહારાણી અહિલ્યાબાઈ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ અહીં ભગવાન વિષ્ણુનું પદ ચિહ્ન સતયુગથી છે. મંદિરમાં બનેલા વિષ્ણુજીના પદ ચિહ્નો, ગદા, ચક્ર, શંખ વગેરે અંકિત કરવામાં આવે છે. આ પરંપરા ઘણા વર્ષોથી ચાલે છે. આ મંદિર ફાલ્ગુ નદીના પશ્ચિમ કાંઠે આવેલું છે અને દર વર્ષે અહીં દૂર-દૂરથી લોકો પૂજા માટે આવે છે.
મંદિર સાથે સંકળાયેલી માન્યતા અનુસાર, વિષ્ણુપદ મંદિરમાં ઋષિ મરીચિની પત્ની માતા ધર્મવત્તાની શિલા પર ભગવાન વિષ્ણુના ચરણોનું નિશાન છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે, રાક્ષસ ગયાસુર સ્થિર કરવા માટે ધર્મપુરીથી માતા ધર્મવત્તા શિલાને લાવવામાં આવી હતી. જેને ગયાસુર પર રાખીને ભગવાન વિષ્ણુને પોતાના પગ નીચે કચડી નાખ્યો હતો. ત્યારે શિલા પર ભગવાનના પદચિહ્ન પડી ગયા હતા.
મંદિરમાં એક સોનાનો છત્ર છે.વિષ્ણુપદ મંદિરની ટોચ પર 50 કિલો સોનાનો દળ અને 50 કિલો સોનાનો ધ્વજ લગાવેલો છે. ગર્ભગૃહમાં 50 કિલો ચાંદીનો છત્ર અને 50 કિલો ચાંદીનો અષ્ટકોણ છે. જેની અંદર ભગવાન વિષ્ણુનું પદચિહ્ન છે. ભગવાન વિષ્ણુના પદચિહ્નની લંબાઈ આશરે 40 સેન્ટિમીટર છે.
મંદિર ભવ્ય રીતે બનાવવામાં આવ્યું છે.વિષ્ણુપદ મંદિર ખૂબ જ સુંદર અને ભવ્ય રીતે બનાવવામાં આવ્યું છે. આ મંદિર સોનાથી ભરેલા પથ્થરના કસોટીથી બનેલું છે. આ પત્થરો જિલ્લાના અટારી પ્રંખડના પથ્થરકટ્ટીથી લાવવામાં આવ્યા હતા. આ મંદિરની ઉંચાઈ લગભગ 100 ફૂટ છે અને ત્યાં એક સભા મંડપ છે. જ્યાં 44 સ્તંભો બનાવવામાં આવે છે.
રામાયણ સંબંધિત કથા.વિષ્ણુપદ મંદિરની સામે ફાલ્ગુ નદી પાસે સીતાકુંડ છે. દંતકથા અનુસાર માતા સીતાએ અહીં મહારાજ દશરથનું પિંડદાન કર્યું હતું. તે સમયે આ સ્થાન અરણ્ય વન જંગલ તરીકે જાણીતું હતું. ભગવાન શ્રી રામ માતા સીતા સાથે મહારાજ દશરથનું પિંડદાન અર્પણ કરવા આવ્યા હતા. જયાં માતા સીતાએ મહારાજ દશરથને પિંડ અર્પિત કર્યુ હતું. બસ ત્યારથી અહીં રેતીથી બનાવેલા પિંડ બનાવી અર્પણ કરવામાં આવે છે. આજે પણ લોકો આ મંદિરમાં પૂર્વજોની મુક્તિ માટે પિંડાદાન કરે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ભગવાન વિષ્ણુના પગના નિશાનના સ્પર્શથી જ મનુષ્ય તમામ પાપોથી છુટકારો મેળવે છે.
એવું કહેવામાં આવે છે કે આ સમય દરમિયાન, તેમના પૂર્વજોની શ્રાદ્ધ તેમના આત્માને મોક્ષ આપે છે અને તે સાથે તે તેમના પરિવાર પર આશીર્વાદ જાળવે છે. આવી સ્થિતિમાં શાસ્ત્રોમાં એવું પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે જો કોઈ ગયા જીમાં કોઈના પૂર્વજોને શ્રદ્ધાંજલિ આપવા જાય છે, તો મૃતકની આત્માને કાયમ માટે મુક્તિ મળે છે અને તેને ફરીથી શ્રાદ્ધ ન કરવું પડે છે. આવી સ્થિતિમાં, આજે અમે તમને બિહારના ગયાના એક મંદિર વિશે જણાવવા જઈ રહ્યા છીએ, જેના વિશે બહુ ઓછા લોકો જાણે છે.
ખરેખર, બિહારના ગયામાં ભગવાન વિષ્ણુના પગલે એક મંદિર બનાવવામાં આવ્યું છે. જેને વિષ્ણુપદ મંદિર કહેવામાં આવે છે. પિતૃપક્ષના પ્રસંગે ભક્તોની મોટી ભીડ હોય છે અને તેને ધર્મશીલા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે જે લોકો અહીં તેમના પૂર્વજોનું સરવનું કરવા આવે છે, તેઓ પણ આ વિષ્ણુ મંદિરમાં ભગવાનના ચરણના દર્શન કરવા આવે છે.
એવું માનવામાં આવે છે કે ભગવાનના ચરણો જોઈને મનુષ્યના તમામ દુ:ખોનો નાશ થાય છે અને તેમના પૂર્વજો પુણ્યલોકને પ્રાપ્ત કરે છે. મંદિરમાં ભગવાનના પગ લોહીના ચંદનથી શણગારેલા છે અને આ ખૂબ જ જૂની પરંપરા છે. વિષ્ણુપદ મંદિરમાં, ભગવાન વિષ્ણુના પદચિહ્ન ઋષિ મરીચિની પત્ની માતા ધર્મિતાની પથ્થર પર છે,
ગૌસુર રાક્ષસને સ્થિર કરવા માટે માતા ધર્મવત્ શિલાને ધર્મપુરીથી લાવવામાં આવી હતી, જેને ભગવાન વિષ્ણુએ ગૈસુર પર રાખ્યા હતા અને તેના પગથી દબાવ્યા હતા. આ પછી, ખડક પર ભગવાનનો પગનો સંકેત છે. એવું માનવામાં આવે છે કે વિષ્ણુપદ વિશ્વમાં એકમાત્ર એવું સ્થાન છે જ્યાં કોઈ ભગવાન વિષ્ણુના ચરણના સક્ષાત દર્શન કરી શકે છે.
વિષ્ણુપદ મંદિર સોનાથી ભરેલા પથ્થરના ટેસ્ટોનથી બનેલું છે, જે જિલ્લાના અટારી બ્લોકમાં પાથરકટ્ટીથી લાવવામાં આવ્યું છે. આ મંદિરની ઊંચાઈ લગભગ 100 ફૂટ છે. સભા પેવેલિયનમાં 44 સ્તંભો છે. 54 વેદીઓમાંથી 19 વેદીઓ વિષ્ણુપદમાં છે, જ્યાં પૂર્વજોની મુક્તિ માટે એક પિંડદાન છે. અહીં વર્ષભર પિંડદાન કરવામાં આવે છે.
મંદિરની ટોચ પર 50 કિલો સોનાનો વલ અને 50 કિલો સોનાનો ઝંડો છે. વિષ્ણુપદ ગર્ભગ્રહમાં 50 કિલો ચાંદીની છત્ર અને 50 કિલો ચાંદીનો અષ્ટકોણ છે, જેની અંદર ભગવાન વિષ્ણુના ચરણ પાદુકા રહે છે. અહીં મનુષ્ય ભગવાન વિષ્ણુના ચરણ પાદુકાના સ્પર્શથી જ બધા પાપોથી મુક્તિ મેળવે છે. સીતાકુંડ વિષ્ણુપદ મંદિરની સામે જ ફાલ્ગુ નદીની પૂર્વ કિનારે આવેલું છે. અહીં માતા સીતાએ પોતે મહારાજ દશરથના પાર્થિવ અર્પણ કર્યા હતા. એવું કહેવામાં આવે છે કે પૌરાણિક કાલોમાં આ સ્થાન અરણ્ય વન જંગલ તરીકે પ્રખ્યાત હતું.
વિષ્ણુપદ મંદિરને લગતી કથા.ગયા તીર્થમાં શ્રાદ્ધ અને પૂર્વજોની અર્પણ વિશે પુરાણોમાં પણ ઉલ્લેખ છે. પુરાણો અનુસાર ગૈસુર નામના અસુરે તપસ્યા પ્રાપ્ત કરી હતી અને ભગવાનના આશીર્વાદ મેળવ્યા હતા. ભગવાનના આશીર્વાદનો દુરુપયોગ કરીને, ગૈસુર દેવોને સતાવવા લાગ્યા. ગૈસુરના જુલમથી નાખુશ, દેવતાઓએ ભગવાન વિષ્ણુનો આશરો લીધો અને દેવતાઓને ગૈસુરથી બચાવવા માટે તેમની પ્રાર્થના કરી. આના પર વિષ્ણુએ ગૈસુરને તેની ગદાથી માર્યા હતા. પાછળથી ભગવાન વિષ્ણુએ ગૈયાસુરને તેના માથા પર પથ્થર મૂકીને મુક્તિ આપી.
