મિત્રો આજના અમારા આ લેખમાં હું તમારું હાર્દિક સ્વાગત કરું છું મિત્રો તમને જણાવી દઈએ કે આજે હું તમારા માટે આ લેખમાં તમને એક એવી માહિતી આપવા જઈ રહ્યો છું જેના વિશે તમને ભાગ્યે જ ખબર હશે. તમને જણાવી દઈએ કે ભારતના પાંચ એવા જાસૂસો વિશે જણાવશું, જેમણે ભારત માટે પોતાના જીવના જોખમ પર પાકિસ્તાનને હચમચાવી નાખ્યું હતું. તે પોતાના જીવને જોખમમાં મુકીને ભારત દેશ માટે પાકિસ્તાન જાસુસી કરવા માટે ગયા હતા. અને ત્યાં પોતાની ઓળખ બદલીને બહાદુરી પૂર્વક ભારત માટે જાસુસી કરતા હતા. આ જાસૂસોએ એવા કામ કર્યા છે જેની કોઈ કલ્પના પણ ન કરી શકાય. તો ચાલો જાણીએ તેવા પાંચ જાસુસ વિશે.
મોહનલાલ ભાસ્કર. મોહનલાલના લગ્નના માત્ર આઠ જ મહિના થયા હતા જ્યારે તેમને પાકિસ્તાની જેલમાં કેદ કરવામાં આવ્યા હતા. તે સમયે તેમની પત્ની ગર્ભવતી હતી. મોહનલાલે પોતાની દીકરીનો ચહેરો જોવા માટે વર્ષો સુધી રાહ જોવી પડી હતી. કારણ કે મોહનલાલને પાકિસ્તાનમાં જાસૂસી કરવાના આરોપથી છ વર્ષ સુધી પાકિસ્તાની અલગ અલગ જેલમાં રાખવામાં `આવ્યા હતા. મિત્રો જ્યારે મોહનલાલે જાસુસી કરવાની તૈયારી કરી હતી ત્યારે તેના પરિવારને ખબર પણ ન હતી કે તે એક જાસૂસ બનવા જઈ રહ્યા છે.
મોહનલાલે ભાસ્કરમાંથી પોતાનું નામ બદલીને મોહમ્મદ અસલમ રાખ્યું. ઇસ્લામની પૂરી તાલીમ લઈને તેવો પાકિસ્તાન જતા રહ્યા હતા. ભાસ્કરને પાકિસ્તાનના ન્યુક્લીયર પ્રોગ્રામની ઇન્ફોર્મેશન લેવા માટે મોકલવામાં આવ્યા હતા. પરંતુ કમનસીબે તેમના જ એક કલીગના દગાના કારણે તેઓ પકડાઈ ગયા હતા. ત્યાર બાદ 14 વર્ષ જેલમાં રાખ્યા બાદ ભાસ્કરને છોડી દેવામાં આવ્યા હતા.આ રીતે મોહનલાલ ભાસ્કરની સફર શરૂ થાય છે.
તમારા લોહીની મહેનતથી બનેલું અનાજ અમે ખાધું, આ ઝજ્બા એ શહીદ એમાંથી જ અમારામાં આવ્યું આ વાક્ય 23 માર્ચ 1966 ની છે ભગતસિંહની સમાધિ પર મેળો ભરાયો હતો જ્યારે મોહનલાલ ભાસ્કર આ પંક્તિઓથી ભગતસિંહની દેશભક્તિની ભાવનાને જુસ્સાથી સંબોધન કરી રહ્યા હતા ત્યારે તેમની પ્રશંસા માત્ર સામાન્ય લોકો જ નહીં પરંતુ ભારતીય ગુપ્તચર વિભાગના કેટલાક અધિકારીઓ પણ હતા પછી અહીંથી શરૂ થાય છે.
સામાન્ય માણસથી જાસૂસ સુધીની સફર મોહનલાલ ભાસ્કર મુહમ્મદ અસલમ બનવાની વાર્તા અને એક ભારતીય જાસૂસની મૃત્યુની ભીખ માંગતી દર્દનાક કથા.દુશ્મન દેશની સરહદો અને એક ભારતીય જાસૂસ જાસૂસ અથવા ગુપ્તચરનું જીવન એટલું સરળ નથી તે પણ જ્યારે સરહદ પાર બીજા દેશ તરફ હોય ત્યારે પાકિસ્તાનમાં યોજાનારી પરમાણુ યોજના સંબંધિત અભિયાન માટે મોહનલાલ ભાસ્કરની પસંદગી કરવામાં આવી હતી.
કોઈની શક ના થાય તેથી ભાસ્કર સુન્નાહ મેળવીને મુસ્લિમ બની ગયા એક જાસૂસનું જીવન એટલા માટે આત્મકેન્દ્રીત છે તેનો અંદાજ લગાવી શકાય છે કે ભાસ્કરના બ્રાહ્મણથી મુસ્લિમ ધર્મ પરિવર્તન વિશે તેમની પત્ની અને પરિવારને જાણ નહોતી.તે 1967નો સમય હતો.આંતરિક બાબતોને કારણે પાકિસ્તાન મુસીબતમાં હતું જનરલથી બદલાતા રાષ્ટ્રપતિ અયુબ ખાનની તાનાશાહી નબળી પડી રહી હતી ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટો પાકિસ્તાની લોકોમાં પ્રિય ચહેરો તરીકે ઉભરી રહ્યો હતો. 1965 ના યુદ્ધ પછી, ભુટ્ટોએ જ પાકિસ્તાની પરમાણુ કાર્યક્રમની રચના કરી હતી.
આ અણુ કાર્યક્રમ વિશેની માહિતી એકત્રિત કરવા માટે ભાસ્કરને પાકિસ્તાનમાં સક્રિય કરવામાં આવ્યા હતા.જ્યારે ભાસ્કરે પાકિસ્તાન જવાનું શરૂ કર્યું ત્યારે ત્યાં લશ્કરી કાયદો અમલમાં હતો દરેક તરફ મોત હતું અને દરેક દુશ્મન હતો રાતના અંધારામાં વિકરાળ પ્રાણીઓની સરહદ પાર કરવી સૈન્ય દ્વારા માર્યા જવાનો કે પકડવાનો ભય રાત વિતાવવા માટે વેશ્યાગૃહો અને આપણા દેશ ભારત માટે મહત્ત્વની માહિતી એકઠી કરવી લાગે તે જેટલું વધુ ઉત્તેજક લાગે છે.
એટલું જ ખતરનાક છે આનાથી પણ વધારે ડર છે કે એક જાસૂસનું રહસ્ય જાહેર ન થાય. તેમ છતાં ભાસ્કર પાકિસ્તાનના તમામ મોટા શહેરો લાહોર સિયાલકોટ મુલતાન લૈલપુર પેશાવર રાવલપિંડી વગેરેમાં સક્રિય રહ્યાં તેઓએ પાકિસ્તાની પરમાણુ કાર્યક્રમ સંબંધિત માહિતી પણ એકઠી કરી હતી પણ કદાચ ભાસ્કરના ભાગ્યમાં બીજું કંઇક લખ્યું હતું.
રવિન્દર કૌશિક.રવીન્દ્ર કૌશિકને આજે પણ ભારતીય ઇતિહાસનો સૌથી ચાલાક અને જોખમી જાસૂસ કહેવામાં આવે છે. તે એક નાનો એવો નહિ પણ એક એવો જાસૂસ હતો. જે એકલો પાકિસ્તાન ગયો અને પાકિસ્તાન સેનામાં મેજર બની ગયો, પણ કોઈએ જરા પણ ગંધ ન આવી.રવિન્દ્ર કૌશિકનો જન્મ 1952 માં રાજસ્થાનના શ્રી ગંગાનગરમાં થયો હતો. તે નાનપણથી જ થિયેટર અને અભિનયનો શોખીન હતો. તેનો શોખ પૂરો કરવા માટે, તે શિક્ષણ પછી થિયેટરમાં જોડાયો.
થિયેટર પછી, રવિન્દ્ર કૌશિક બોલિવૂડમાં જઇને અભિનેતા બનવા માંગતો હતો, પરંતુ બની ગયા ભારતીય સૈન્યના જાસૂસ.જાસુસ બનાવવાની વાર્તા ખૂબ જ રસપ્રદ છે, ખરેખર, વર્ષ 1975 માં, ભારતીય ગુપ્તચર એજન્સીના એક અધિકારીએ રવિન્દ્ર કૌશિકને પ્રથમ વખત નાટક રજુ કરતા જોયો. ત્યાર બાદ તેણે રવિન્દ્રને ‘ભારતીય ગુપ્તચર એજન્સી’ માં જોડાવાની ઓફર કરી, જેનો તે અસ્વીકાર ન કરી શક્યો અને ‘ભારતીય ગુપ્તચર એજન્સી’ માં જોડાઈ ગયો.રવિન્દ્ર કૌશિક જયારે ‘ભારતીય ગુપ્તચર એજન્સી’ માં જોડાયો, ત્યારે તે માત્ર 23 વર્ષનો હતો.
જોડાઈ તો ગયો, પરંતુ જાસૂસી વિશે તેને કોઈ પણ પ્રકારની જાણકારી ન હતી. આ સમય દરમિયાન તેમને ડિટેક્ટીવ બનવાની તાલીમ આપવામાં આવી, ત્યાર બાદ તેણે ‘ભારતીય ગુપ્તચર એજન્સી’ અને ‘રિસર્ચ એન્ડ એનાલિસિસ વિંગ’ માટે ગુપ્ત એજન્ટ તરીકે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. અહીંથી, તેના જીવનને તે વળાંક મળ્યો. જેના વિષે તેણે સ્વપ્નમાં વિચાર્યું પણ ન હતું.એક થા ટાઈગર નામનું સલમાન ખાનનું ફિલ્મ રવિન્દર કૌશિકની જિંદગી પરથી બનાવવામાં આવ્યું છે.
રવિન્દરનો જન્મ શ્રી ગંગાનગરમાં થયો હતો. તેઓ એક થીએટર આર્ટીસ્ટ હતા. જ્યારે તેઓ 21 વર્ષના હતા ત્યારે RAW ની નજર તેમના પર પડી. ત્યારે રવિન્દર સ્ટેજ પર પોતાનું પર્ફોર્મેન્સ આપી રહ્યા હતા. બે વર્ષ ઇસ્લામ અને ઉર્દુની તાલીમ લીધા બાદ તેઓના પોતાના હિંદુ રેકોર્ડ નષ્ટ કરાયા અને તેઓ મુસ્લિમ બનીને પાકિસ્તાનમાં ગયા. પાકિસ્તાનમાં નબી અહેમદ નામે ગયા અને ત્યાં કરાંચી માં LLB કર્યું અને પાકિસ્તાન આર્મીમાં પણ જોડાયા. એટલું જ નહિ તેમનું પ્રમોશન પણ થયું અને તેમણે મેજર પદ પણ પાકિસ્તાનમાં મેળવ્યું.
વર્ષ 1979 થી લઈને વર્ષ 1983 સુધી તેઓ સતત જરૂરી અને ખાસ ઉપયોગી ગુપ્ત માહિતી ભારતીય આર્મીને મોકલતા રહ્યા. પરંતુ RAW ના જ એક નાના જાસૂસની ભૂલના કારણે રવિન્દર પકડાઈ ગયા હતા. ત્યાર બાદ 1985 માં તેઓ પાકિસ્તાન આર્મી દ્વારા પકડાઈ ગયા હતા. પરંતુ ત્યારે ભારતમાં ઇન્દિરા ગાંધીની સરકાર હતી અને તેમણે રવિન્દર કૌશિકને છોડાવવા માટે એક પણ પ્રતિસાદ આપ્યો ન હતો. મદદ માટે જેલ માંથી રવિન્દર દ્વારા ઘણા બધા પત્રો લખવામાં આવતા હતા પણ સરકાર દ્વારા કોઈ પણ જવાબ આપવામાં ન આવ્યો. તે દરમિયાન તેમને ઉમર કેદની સજા આપવામાં આવી હતી અને ત્યાં જેલમાં જ તેમણે દમ તોડી નાખ્યો હતો અને શહીદ થયા.
કશ્મીર સિંહ. કશ્મીર સિંહ 35 વર્ષ સુધી પાકિસ્તાનમાં મોહમ્મદ ઈબ્રાહિમના નામે પાકિસ્તાનમાં રહ્યા. જાસૂસ બન્યા તે પહેલા કશ્મીર ભારતીય આર્મીમાં હતા. પાકિસ્તાનમાં દેશની મિલેટ્રી એજન્સી માટે જાસૂસી કરતા હતા અને એ પણ માત્ર 480 રૂપિયા મહિનાના પગારમાં. તેમનું કાર્ય પાકિસ્તાનમાં લોકલ આર્મી યુનિટની ગણતરી કરવાનું હતું. ત્યાંની લોકેશન અને ફોટા લેવાના હતા તેમજ તેના વિશેની બધી માહિતી મોકલવાની હતી.
તે એક ખુબ જ સફળ જાસુસ હતા અને તે દરેક કામને ખુબ જ ચોક્કસપણે પૂર્ણ કરતા હતા.પ્રારંભિક જીવનમાં, તે આશરે 1962 થી 1966 દરમિયાન ભારતીય સૈન્યમાં હતો. પંજાબ પોલીસ માટે થોડા સમય માટે કામ કર્યા પછી, તેણે કરારના આધારે રૂ. 400 દર મહિને. તે પછી, તે મુસ્લિમ નામ ઇબ્રાહિમની વેશમાં પાકિસ્તાનમાં પ્રવેશ્યો.આ નામનો ઉપયોગ કરીને, તેમણે હોટલોમાં તપાસ કરી અને તેમના કાર્ય દરમિયાન ઓળખ કાર્ડ મેળવ્યાં.
અજીત ડોવાલ. આ એક એવું નામ છે જેણે આજે પણ પાકિસ્તાનના નાકમાં દમ કરી રાખ્યો છે. ડોવાલ 7 વર્ષ સુધી પાકિસ્તાનમાં મુસ્લિમ બનીને રહ્યા અને ઘણા ગોપનીય મિશનને અંજામ પણ આપ્યા છે. તે વખતે તેઓ ઇસ્લામાં બાદમાં સ્થિત ભારતીય ઉચ્ચ આયોગમાં કામ કરી રહ્યા હતા. ડોવાલે ત્યાં રહીને પાકિસ્તાનના પરમાણુ કેન્દ્રો વિશે ઘણી જાણકારીઓ મેળવી હતી. ભારતના હાલ સુરક્ષા એજન્સીના સીનીયર સલાહકાર છે. જેના પ્લાનિંગથી ઘણા બધા મિશનોને અંજામ અપાયો છે અને સફળ પણ રહ્યા છે.
સરસ્વતી રાજમણી. જેમણે માત્ર 16 વર્ષની ઉંમરે જ આ કામ કરવાનું શરૂ કરી દીધું હતું. રાજમણી આઝાદીની લડતમાં ભારત દેશ તરફથી લડ્યા હતા. સુભાષ ચંદ્ર બોઝની સેનામાં સરસ્વતી સૌથી નાની ઉંમરની સૈનિક હતી. રાજમણી ત્યારે માત્ર 16 વર્ષની હતી જ્યારે સુભાષ ચંદ્ર બોઝ રંગુન પહોંચ્યા અને સૈનિકો માટે આર્થિક મદદ માગી. ત્યારે રાજમણીએ વિચાર્યા વગર પોતાના બધા જ ઘરેણા નેતાજીને આપી દીધા.તેમના પિતાએ પણ પોતાની બધી જ જમાપૂંજી સૈન્ય પર લગાવી દીધી.
ત્યાર બાદ રાજમણી પોતાની ચાર સખીઓની સાથે સૈન્યમાં ભરતી થઇ જાય છે અને અંગ્રેજો સામે લડવાની તૈયારી કરવા લાગે છે. નેતાજીએ છોકરીઓને જાસૂસી કરવાનું કામ સોંપ્યું ત્યારે રાજમણીને અંગ્રેજોના ઘરમાં કામ કરવા મોકલ્યા અને રાજમણી ત્યાંથી ગુપ્ત ખબરો અને પ્લાન તેના સૈન્ય સુધી પહોંચાડવા લાગી. રાજમણી પોતાના કામમાં ખુબ જ માહિર હતી અને 2 વર્ષ સુધી પૂરી લગનથી પોતાનું કાર્ય કરતી રહી. પરંતુ એક દિવસ તેને એક અંગ્રેજી ઓફિસરે પકડી લીધી અને પોતાને અંગ્રેજી સીપાહીઓથી બચાવીને ભાગવા ગઈ ત્યારે તેના પગમાં ગોળી વાગી હતી. પરંતુ તેમનું દેશ ભક્તિનું જૂનુન કાયમ રહ્યું હતું.
