નમસ્કાર મિત્રો અમારા આ આર્ટિકલમાં આપ સર્વેનું હાર્દિક સ્વાગત છે મહાન યોદ્ધા મહારન પ્રતાપ મહાન યોદ્ધા હતા આવી સ્થિતિમાં મોગલોને ચાવનારા મહાન યોદ્ધા મહારાણા પ્રતાપ તેમના સમયથી આજ સુધી જાણીતા છે આજે આપણે મહાન મહારાણા પ્રતાપ વિશે આવી જ કેટલીક અદ્ભુત વાતો જાણીશું.મહારાણા પ્રતાપ ૯મી મે ૧૫૪૦- ૧૯મી જાન્યુઆરી, ૧૫૯૭ ઉદેપુર મેવાડમાં સિસોદીયા રાજવંશના રાજા હતાએમનો જન્મ રાજસ્થાનના પાલી શહેરમાં મહારાણા ઉદયસિંહ અને રાણી જિવત કંવરના ઘરમાં થયો હતો કેટલાક ઇતિહાસકારોનું માનવું છે કે તેમનો જન્મ કુંભલગઢ હાલના રાજસમંદ જિલ્લા માં થયો હતો.
૧૫૭૬માં હલ્દીઘાટીના યુદ્ધમાં ૨૦,૦૦૦ રાજપુતોને સાથે રાખીને રાણા પ્રતાપે મોગલ સરદાર રાજા માનસિહની ૮૦,૦૦૦ની સેનાનો સામનો કર્યો અને રાજપૂતોને દુશ્મનોથી બચાવ્યા. દુશ્મનોથી ઘેરાઈ ચુકેલા મહારાણા પ્રતાપને શક્તિ સિંહે બચાવ્યા આ યુદ્ધમાં તેમના પ્રિય ઘોડા ચેતકનું અવસાન થયું આ યુદ્ધ માત્ર એક દિવસ ચાલ્યું હતું પરંતુ તેમાં ૧૭,૦૦૦ સૈનિકો ખુવાર થઈ ગયા મેવાડને જીતવા માટે અક્બરે બધા પ્રયાસો કર્યા મહારાણાના ૨૫,૦૦૦ રાજપુતોને ૧૨ વરસ સુધી ચાલે તેટલું અનુદાન આપીને ભામાશા અમર થઈ ગયા.
મહારાણ પ્રતાપ વિશે આશ્ચર્યજનક બાબતો.મિત્રો રાજપૂતોની બહાદુરી હિંમત દ્રરીદ્રતા અને પરાક્રમનું પ્રતીક માનવામાં આવતા મહારાણા પ્રતાપે રાજકીય કારણોસર 11 લગ્ન કર્યા હતા અને તેમની પહેલી પત્નીનું નામ અજબડે પુનવાર હતું જે ચિત્તોડના રાજ્ય બિજોલીની રાજકુમારી હતી તે એક સુંદર સુશીલ અને સૌમ્ય સ્ત્રી પણ હતી જેમણે મુશ્કેલીના સમયમાં પણ મહારાણા પ્રતાપની હિંમત વધારી હતી અને અમુક વિષયોના હિતમાં યોગ્ય નિર્ણય લેવામાં તેમને મદદ કરી હતી.મહારાણા પ્રતાપને બાળપણમાં કિકા કહેવાતા આ સાથે ચેતક મહારાણા પ્રતાપનો સૌથી પ્રિય ઘોડો હતો. મહારાણા પ્રતાપની જેમ તેમનો ઘોડો ચેતક પણ ખૂબ બહાદુર હતો.
જ્યારે યુદ્ધ દરમિયાન મુઘલ સૈન્ય તેમની પાછળ પડ્યું હતું ત્યારે ચેતેક ઘણા પગ લાંબા મહારાણા પ્રતાપને તેની પીઠ પર પાર કર્યો આજે પણ ચિત્તોડની હલ્દી ખીણમાં ચેતકની સમાધિ રહે છે.મહારાણા પ્રતાપ જેમણે મેવાડને બચાવવા માટે અંતિમ શ્વાસ સુધી લડ્યા તેમણે અકબરને બાદશાહ માનીને, મેવાડમાં રાજા વાર ચલાવવાની ઓફર નામંજૂર કરી. તેમણે કોઈ પણ ‘વિદેશી’નો નિયમ સ્વીકાર્યો નહીં.
તેમનો વફાદાર ઘોડો ચેતક ગંભીર ઈજાઓને કારણે હલ્દીઘાટીની લડાઇમાં માર્યો ગયો પરંતુ આ શહીદ તેને ઘણી પ્રસિદ્ધિ લાવ્યો.મિત્રો મહારાણા પ્રતાપ ની પ્રથમ પત્ની અજબડે થી તે અમરસિંહ અને ભગવાનદાસ નામના બે પુત્રોનો જન્મ થયો અને બાદમાં મહારાણા પ્રતાપના પુત્ર અમરસિંહે રાજગાદી સંભાળી મિત્રો આ સાથે તમને જણાવી દઈએ કે મહારાણા પ્રતાપને તેમની 11 પત્નીઓમાંથી કુલ 22 બાળકો પ્રાપ્ત થયા છે જેમાં 5 પુત્રી અને 17 પુત્રો હતા.
મિત્રો મહારાણી અજબડે મહારાણા પ્રતાપની માતા મહારાણી જયવંતાબાઇની સૌથી પ્રિય વહુ હતા મહારાણા પ્રતાપની માતાએ મહારાણી અજબડેની તેજ બુદ્ધિ અને તેમની સાદગી ને પસંદ કર્યા હતા મિત્રો તમને જણાવી દઈએ કે મહારાણા પ્રતાપે રાજકીય કારણ થી બીજા 10 લગ્ન કર્યા હતા પરંતુ મહારાણી અજબડે મહારાણા પ્રતાપના ફેસલાથી પુરી રીતે સમર્થનમા નહતા તેઓ પોતાના લગ્ન અને રાજ્યોના નિર્ણય તેમજ મુખ્ય રાણી તરીકે પોતાની ઇમાંનદારી થી રાજા મહારાણા પ્રતાપ સાથે ઉભા હતા.
મહારાણા પ્રતાપ 81 કિલોનો ભાલો અને 72 કિલોનું કવચ રાખતા હોવાની વાતને ઘણા લોકો ખોટી માને છે, કારણ કે એક વ્યક્તિ આટલું વજન ન ઉપાડી શકે.
જોકે આ વાત સાચી છે ભાલા કવચ અને બે તલવારો સાથે તેઓ 208 કિલો વજન ઉપાડતા હતા.
આ હથિયારો આજે પણ મેવાડના રાજવી પરિવારના મ્યૂઝિયમમાં જોવા મળી શકે છે આ ઉપરાંત મહારાણા પ્રતાપે માયરાની ગુફામાં ઘાસની રોટી ખાઈ દિવસો પસાર કર્યા હતા જેને પણ લોકો ખોટી માને છે આ ગુફા હજી પણ અસ્તિત્વમાં છે અને હલ્દીઘાટીના સમયે અહીં જ પ્રતાપે હથિયારો છુપાવ્યા હતા આ ગુફામાં પ્રતાપનું એક મંદિર પણ જોવા મળે છે.
મહારાણા પ્રતાપનો હલદીઘાટી યુદ્ધ બાદનો સમય પહાડો અને જંગલો વચ્ચે વ્યતીત થયો પોતાની પર્વતીય યુદ્ધનીતિ દ્વારા તેણે અકબરને અનેક વખત મ્હાત આપી જંગલો અને પહાડોમાં રહેતા મહારાણા પ્રતાપને અક પ્રકારના કષ્ટોનો સામનો કરવો પડ્યો પરંતુ તેણે પોતાના આદર્શોને ન છોડ્યા મહારાણા પ્રતાપના મજબૂત ઈરાદાઓએ અકબરના સેનાનાયકોના તમામ પ્રયાસોને નાકામ બનાવી દિધા તેના ધૈર્ય અને સાહસની જ એ અસર હતી કે 30 વર્ષના સતત પ્રયાસો બાદ પણ મહારાણા પ્રતાપને તે બંદી ન બનાવી શક્યા.
મહારાણા પ્રતાપના પિતા ઉદયસિંહને પોતાના નાના દિકરા જગમાલ સાથે લગાવ હતો આ જ કારણે મૃત્યુ સમયે ઉદયસિંહે તેને રાજગાદી સોંપી દિધી ઉદયસિંહનું આ કાર્ય નીતિ વિરુદ્ધ હતુ કારણ કે રાજગાદીના હકદાર મહારાણા પ્રતાપ હતા તે જગમાલથી મોટા હતા આ ઝેર વધતું ગયુ પ્રજા પ્રતાપને વધારે સમ્માન આપતી હતી એવું એટલા માટે હતુ કારણ કે પ્રતાપસિંહનું મનમોહક વ્યક્તિત્વ પોતાને પ્યારી પ્રજાના સેવક માનતા દેશ અને ધર્મના નામે પોતાના સર્વસ્વનો ત્યાગ જેવા અનેક સદગુણો તેનામાં હતા જગમાલને ગાદી મળતા તમામ લોકો નિરાશ થયા પરંતુ પ્રતાપના ચહેરા પર એક નાની કરચલી પણ ન ઉપસી.
રાજ્યના શાસનનો ભાર જગમલના હાથમાં આવતા જ તેને સત્તાનું ઘમંડ આવી ગયુ તે ખુબ ડરપોક અને ભોગ-વિલાસી રાજા હતો પ્રજા પર તેના દ્વારા થઈ રહેલા અત્યાચારો જોઈને પ્રતાપ દ્વારા રહેવાયુ નહીં. એક દિવસ તે જગમલ પાસે ગયા અને સમજાવતા કહ્યુ કે શું અત્યાચાર કરીને જ પોતાની પ્રજાને સંતુષ્ટ કરીશ તારે સ્વભાવને બદલવો જોઈએ સમય ખૂબ નાજુર છે. જો તું નહીં સુધરે તો તારૂ અને તારા રાજ્યનું ભવિષ્ય ખતરામાં પડી જશે તેણે એને પોતાના રાજશી શાનની વિરુદ્ધ અપમાન સમજ્યુ અકડાઈને તેણે કહ્યુ કે તું મારો મોટો ભાઈ છે તે સાચુ પણ યાદ રહે કે તારી પાસે મને ઉપદેશ આપવાનો કોઈ અધિકાર નથી અહીં ના રાજા હોવાના કારણે હું તને એ આદેશ આપુ છુ કે તું આજે જ મારા રાજ્યની બહાર થઈ જવાનો પ્રબંધ કર.
પ્રતાપ ચુપચાપ ત્યાંથી ચાલી નીકળ્યા પ્રતાપ પોતાના અશ્વાગારમાં ગયા અને ઘોડાની જીન કસી દિધી. મહારાણા પ્રતાપ પાસે તેનો સૌથી પ્રિય ઘોડો ચેતક હતો. હલદીઘાટીના યુદ્ધમાં કોઈ સહાયક વિના પ્રતાપ પોતાના પરાક્રમી ચેતક પર સવાર થઈને પહાડોની તરફ ચાલી નિકળ્યા તેની પાછળ બે મુગલ સૈનિક લાગેલા હતા. પરંતુ ચેતકે પ્રતાપને બચાવી દિધા રસ્તામાં એક પહાડી નાળુ વહી રહ્યુ હતુ ઘાયલ ચેતકે સ્ફુર્તી દાખવી તેને ઓળંગી લીધું પરંતુ મુગલ તેને પાર ન કરી શક્યા. ચેતકની બહાદુરીની ગાથા આજે પણ લોકો સાંભળે છે.
ચેતક મહારાણા પ્રતાપના અશ્વવર્ણી ઘોડાનું નામ હતું. ચેતક કાઠીયાવાડી નસ્લનો અશ્વ હતો ચેતકનું મુળ ગામ ચોટીલા પાસેનુ ભીમોરા જે હાલમાં પણ અશ્વ માટે વખણાય છે માનવામાં આવે છે હળવદ પાસેના ખોડગામના દંતી શાખાના ચારણે ચેતક અને નેતક બન્ને અશ્વને ભીમોરાના કોઇ કાઠી દરબાર પાસેથી લઇ મારવાડ પહોંચાડ્યા હતા માહારાણા પ્રતાપે આ બન્ને અશ્વની પરીક્ષા કરેલ તેમા નેતક મૃત્યુ પામેલો અને ચેતકને પોતાના અશ્વ તરીકે સ્વીકાર્યો.
હલ્દી ઘાટીના યુદ્ધમાં ચેતક અશ્વએ પોતાની વફાદારી, સ્વામિભક્તિ તેમ જ વીરતાનો પરિચય આપ્યો હતો. અંતે પોતાનું કાર્ય કરતાં ૨૧ જૂન ૧૫૭૬ના દિવસે મૃત્યુને ભેટ્યો હતો શ્યામ નારાયણ પાંડેય દ્વારા રચાયેલ પ્રસિદ્ધ મહાકાવ્ય હલ્દીઘાટીમાં ચેતક અશ્વના પરાક્રમ તેમ જ તેની સ્વામિભક્તિની કથાનું વર્ણન કરવામાં આવેલું છે. આજે પણ રાજસ્થાન રાજ્યના ચિત્તોડગઢ નગરમાં ચેતકની સમાધિ બનાવેલી જોવા મળે છે.
અકબર મહારાણા પ્રતાપ નો સૌથી મોટો શત્રુ હતો પણ તેમની અા લડાઇ કોઈ વ્યક્તિગત દ્વેષ નું પરિણામ ન હતું જોકે સિધ્ધાંતો ની લડાઈ હતી અેક હતો જે પોતાના સામ્રાજ્ય નો વિસ્તાર કરવા માગતો હતો જ્યારે અેક પોતાના માતૃભૂમિને શત્રુ થી બચાવવા સંઘર્ષ કરતા રહ્યા. મહારાણા પ્રતાપના મૃત્યુ પર અકબર ને ઘણું જ દુઃખ થયું કેમ કે હ્રદયથી તે મહારાણા પ્રતાપના ગુણોનો પ્રશંસક હતો અા સમાચાર થી અકબર રહસ્યમય રીતે મૌન થઈ ગયો અને તેની આંખોમાં આંસુ આવી ગયા.
